Erectie problemen door stress: een dieper inzicht

Thomas, een 35-jarige manager, had al enkele maanden last van erectiestoornissen, voornamelijk door zijn stressvolle baan en zware werkdruk. Zijn relatie met zijn vrouw raakte al snel gespannen omdat hij niet met haar over zijn probleem kon praten. Zij vermoedde mogelijk een affaire, omdat hij seks vermeed om niet te falen. Deze vicieuze cirkel verergerde de symptomen van impotentie door stress...

Dit verhaal is niet waar, het is hypothetisch, maar het lijkt op de manifestatie van erectieproblemen door stress. Dus wat zit erachter? 

Het verband tussen stress en erectiestoornissen

Erectiele disfunctie (ED) beschrijft de moeite die sommige mannen hebben om een erectie te krijgen of te behouden die voldoende is voor geslachtsgemeenschap. Hoewel ED in de meeste gevallen te wijten is aan lichamelijke oorzaken zoals hart- en vaatziekten of diabetes, tonen recente bevindingen aan dat psychologische aspecten zoals stress en angst ook een belangrijke rol kunnen spelen. In jongere leeftijdsgroepen kunnen erectiestoornis door stress zelfs vaker voorkomen dan organische erectiestoornissen. Uit één onderzoek bleek dat psychologische stress de hoofdoorzaak was bij 85,2% van de mannen onder de 40 jaar, vergeleken met 14,8% die een organische oorzaak van ED hadden. [24]

Stress is een toestand van fysieke of emotionele spanning veroorzaakt door externe of interne eisen of druk. Stress kan de erectiele functie op verschillende manieren beïnvloeden, en met alle onderstaande mechanismen moet rekening gehouden worden bij de professionele behandeling van erectiele disfunctie.

Hormonale veranderingen door psychologische stress, in de volksmond "stress" genoemd

Het menselijk organisme is een complexe structuur waarvan de fysiologische functies sterk afhankelijk zijn van een evenwichtige hormoonbalans. Onder invloed van stress kan deze hormoonbalans gemakkelijk verstoord raken, wat op zijn beurt erectieproblemen door stress kan veroorzaken.

Cortisol en adrenaline

De hoofdrolspelers in de stressrespons van het lichaam, de hormonen cortisol en adrenaline, worden bij stress in grotere hoeveelheden aangemaakt. Deze toename leidt tot verschillende lichamelijke reacties: De hartslag versnelt, de spieren spannen zich aan en de ademhaling wordt sneller. Deze reacties bereiden het lichaam voor op een snelle reactie, of het nu vluchten of vechten is. [1]

De rol van deze hormonen bij een erectie is minder bekend. Cortisol en adrenaline kunnen de bloedstroom door het hele lichaam beïnvloeden, inclusief de penis. Een adequate bloedtoevoer naar de penis is echter cruciaal voor de ontwikkeling en het behoud van een erectie, en daarom kan een overmatige productie van deze stresshormonen leiden tot erectieproblemen. De onderzoeksresultaten suggereren dat cortisol de normale seksuele respons bij volwassen mannen kan verstoren. [2]

Testosteron

Een andere belangrijke factor is het hormoon testosteron, dat cruciaal is voor het mannelijk libido en de erectiele functie. Stress en angst kunnen de testosteronproductie onderdrukken, met als gevolg een verminderd seksueel verlangen en impotentie door stress. [3]

Andere hormonen

Daarnaast kan de stressrespons ook invloed hebben op de productie van andere hormonen die belangrijk zijn voor de seksuele functie, zoals luteïniserend hormoon (LH), follikelstimulerend hormoon (FSH), gonadotropine-releasing hormoon en prolactine. Veranderingen in de afscheiding van deze hormonen kunnen ook erectiestoornissen veroorzaken. [4, 5]

Rol van het zenuwstelsel in erectie

Het zenuwstelsel is cruciaal voor de ontwikkeling van een erectie, omdat het complexe signalen coördineert tussen de hersenen, zenuwen, hormonen en bloedvaten. Deze signalen zorgen ervoor dat er bloed naar de penis stroomt, wat nodig is voor een erectie. Een verstoring van dit proces door psychologische factoren kan leiden tot erectie problemen door stress.

Effecten van stress op het centrale zenuwstelsel

Stress en angst beïnvloeden voornamelijk het centrale zenuwstelsel, dat bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Deze aandoeningen kunnen de manier veranderen waarop de hersenen signalen versturen om een erectie te initiëren en te behouden. De productie van belangrijke neurotransmitters zoals stikstofmonoxide, die nodig zijn voor het opwekken van een erectie, kan ook aangetast worden. [6]

Activering van het sympathische zenuwstelsel

Onder stressvolle omstandigheden kan het sympathische zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor de "vecht-of-vlucht" reactie, geactiveerd worden. Aangezien de sympathische zenuwbanen anti-erectiele eigenschappen hebben (met uitzondering van een nachtelijke erectie), kan de activering ervan in stressvolle situaties een erectie voorkomen als een man geen stijve door stress. [7]

Negatieve signalen door angst

Angst kan ervoor zorgen dat de hersenen negatieve signalen uitzenden die de seksuele opwinding en het vermogen om een erectie te krijgen beïnvloeden. Psychologische kortetermijnfactoren zoals zorgen (prestatieangst) en afleidende gedachten kunnen afleiden van seksuele prikkels die normaal gesproken signalen van de hersenen naar de penis sturen om een erectie te initiëren en te behouden. [8]

Langetermijneffecten van stress op de gezondheid

Chronische stress kan op de lange termijn leiden tot hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en diabetes – allemaal factoren die het risico op erectiestoornissen kunnen verhogen. [9]

Daarnaast kan chronische stress een voorloper zijn van depressie. Eén onderzoek vond een sterke associatie tussen stress en depressie in relatie tot chronisch piekeren. [10] Aangezien talloze onderzoeken een sterk verband hebben aangetoond tussen depressie en erectiestoornissen [11], moet dit langetermijneffect van stress niet onderschat worden.

Psychologische stress

De manier waarop onze hersenen seksuele opwinding en genot waarnemen en interpreteren is een cruciale factor in de ontwikkeling van een erectie. Psychologische stress kan echter invloed hebben op het vermogen van de hersenen om deze processen effectief te controleren. Bij langdurige stress of angst is het mogelijk dat de hersenen minder ontvankelijk worden voor seksuele prikkels, wat kan leiden tot een verminderd verlangen en potentieproblemen. Dit is bijvoorbeeld het geval als er geen erectie door prestatiedrang ontstaat.

Faalangst kan ook een rol spelen. Angst om seksueel te falen kan leiden tot een vicieuze cirkel waarin de angst om geen erectie te krijgen het juist moeilijk maakt om een erectie te krijgen. Na verloop van tijd kan het zelfvertrouwen worden ondermijnd en de angst toenemen.

Mentale stress kan ook leiden tot ongezonde leefgewoonten zoals roken, overmatig alcoholgebruik of gebrek aan lichaamsbeweging, die allemaal het risico op erectiestoornissen verhogen.

Dit alles leidt tot het concept van psychogene erectiestoornissen, dat verschillende neuropsychologische paden en interacties in het mannelijk lichaam omvat.

Oorzaken van stress bij mannen

Er bestaat geen universele beschrijving van stress in iemands leven. Hoe zou dat ook kunnen, als het leven en de psyche van elke persoon uniek zijn? Toch kunnen er enkele stressgerelateerde hoekstenen geïdentificeerd worden:

• Beroepsmatige stress: Hoge prestatiedruk, lange werktijden, conflicten op het werk, baanonzekerheid of buitensporige eisen. 
• Financiële zorgen: zorgen over financiële zekerheid, schulden of economische instabiliteit
• Gezins- en relatieproblemen: Conflicten in de relatie of het gezin, opvoedingsproblemen of het verlies van een dierbare 
• Gezondheidsproblemen: chronische ziekten, verwondingen of angsten over uw eigen gezondheid of die van dierbaren 
• Hoge verwachtingen van zichzelf: De verwachting om perfect te zijn op alle gebieden van het leven, als partner, ouder, vriend of collega.
• Gebrek aan evenwicht tussen werk en privéleven: Moeite om werk en privéleven op elkaar af te stemmen.

De aanwezigheid van elk van de bovenstaande triggers (en nog meer de combinatie ervan) kan leiden tot erectie problemen bij een man als gevolg van stress.

Relatiestress bij nieuwe en langdurige koppels

Relaties kunnen een belangrijke bron van stress zijn, of het nu gaat om een nieuwe relatie of een langdurig partnerschap. De dynamiek en uitdagingen verschillen echter vaak afhankelijk van de volwassenheid van de relatie.

Nieuwe echtparen:

• Onzekerheid en verwachtingsdruk
• Aanpassen aan nieuwe rollen
• Communicatieproblemen
• Seksuele aanpassing

Met alle onzekerheden en onzekerheden in nieuwe relaties, is het niet verwonderlijk dat de situatie "geen erectie door verliefdheid" zich voor kan doen.

Langdurige koppels:

• Routine en monotonie van het gewone leven
• Omgaan met veranderingen in het leven (geboorte van kinderen, carrièreveranderingen, ouder worden)
• Onuitgesproken verwachtingen

De noodzaak van "open communicatie" lijkt gemeengoed te zijn geworden, zo vanzelfsprekend en onnozel, maar toch – elk probleem blijft onopgelost als het onuitgesproken blijft. Erectieproblemen bij nieuwe partner of potentieproblemen bij oudere stellen zijn geen uitzondering.

Strategieën om met stress om te gaan 

Of u nu last hebt van erectiestoornissen door stress of niet, het is gunstig als u de stress in uw leven onder controle kunt houden. Als een man last heeft van erectieproblemen door stress en al behandeld wordt met een PDE5-remmer, bleek uit een onderzoek dat mannen die aan stressmanagement deden een significante vermindering in de perceptie van stress vertoonden in vergelijking met mannen die alleen ED-behandeling kregen. [17]

Gelukkig zijn er veel strategieën om stress en angst te verminderen:

Ontspanningstechnieken

Ontspanningstechnieken zijn effectieve methoden om stress te verminderen, wat kan helpen om het probleem van geen erectie door spanning te overwinnen. [12]

Progressieve spierontspanning (PMR): Bij deze techniek worden verschillende spiergroepen in het lichaam systematisch aangespannen en ontspannen. PMR helpt om lichamelijke spanning te herkennen en los te laten, wat leidt tot diepere ontspanning.

Diep ademhalen: Door bewust diep in en uit te ademen, wordt het parasympathische zenuwstelsel geactiveerd, dat verantwoordelijk is voor de ontspanningsreactie van het lichaam. Deze methode kan snel worden toegepast en helpt effectief om de hartslag te verlagen en de bloeddruk te stabiliseren.

Geleide beelden, ook bekend als geleide verbeelding, is een effectieve ontspanningstechniek voor stressmanagement die tot doel heeft de geest te kalmeren en het welzijn te verhogen. Bij deze methode leidt een verteller of een bandrecorder de persoon door gedetailleerde, vaak kalmerende scenario's die in de geest worden gevisualiseerd. Deze techniek maakt gebruik van de kracht van de verbeelding om een mentale ontsnapping aan de dagelijkse stress te bieden. Door op de positieve beelden te focussen, worden lichaam en geest in een staat van diepe ontspanning gebracht, wat helpt om de stresshormonen te verminderen en het algemene stressniveau te verlagen.

Meditatie: Meditatie bevordert mindfulness en helpt de geest vrij te maken van afleidende gedachten. Regelmatige meditatie kan de stressbestendigheid verhogen en het concentratievermogen verbeteren. Hoewel er meer onderzoek nodig is, wijzen de eerste onderzoeken al op het potentieel van mindfulness therapieën zoals mindfulness meditatie bij de behandeling van seksuele disfunctie bij mannen. [13]

Yoga: Yoga combineert lichamelijke oefeningen, ademhalingsoefeningen en meditatie om ontspanning te bevorderen en stress te verminderen. Het verbetert niet alleen de flexibiliteit en kracht, maar bevordert ook mentale kalmte. Daarnaast bevordert yoga de bloedsomloop, versterkt het bekkengebied en het perineum, vergroot het de samentrekking van de penisspieren, verbetert het de opwindingscontrole en vergroot het het seksuele uithoudingsvermogen, de prostaatsecretie en het bekkenbewustzijn. Deze mechanismen dragen bij aan de verbetering van erectiestoornissen en vroegtijdige ejaculatie. [14]

Autogene training: Deze zelfopgewekte ontspanningsmethode maakt gebruik van visuele verbeelding en lichaamsbewustzijn om ontspanning te bereiken. Autogene training kan bijzonder nuttig zijn bij de behandeling van stressgerelateerde psychosomatische aandoeningen.

Biofeedback: Deze methode leert u om biologische signalen zoals hartslag of spierspanning bewust te controleren. Door middel van biofeedback kunnen mensen hun lichamelijke reacties op stress leren herkennen en actief reguleren. Bovendien werd in een onderzoek duidelijk en consistent bewijs gevonden voor het positieve effect van biofeedback bij het verlichten van pijn bij migraine en spanningshoofdpijn en bij het verbeteren van urine-incontinentie na een prostatectomie. [15]

Psychotherapie

Psychotherapie kan helpen om stress- en angstveroorzakende gedachten en gedragspatronen te identificeren en te veranderen. 

Wanneer impotentie wordt veroorzaakt door stress, zijn schaamte, communicatieproblemen tussen partners, een laag zelfvertrouwen, zelfverwijt en verwijten van de partner moeilijke obstakels om te overwinnen bij het zoeken naar professionele hulp. Dit is jammer, want de moderne geneeskunde biedt een scala aan behandelingsmogelijkheden:

• Counselling biedt ondersteuning en begeleiding bij huidige problemen en helpt bij het vinden van een betere manier om met erectiestoornissen om te gaan.
• Psychotherapie gaat dieper en onderzoekt chronische emotionele en cognitieve patronen die verband houden met gebeurtenissen in het verleden die de huidige problemen kunnen veroorzaken.
• Relatiesessies om de partner positief bij de behandeling te betrekken.
• Sekstherapie, een vorm van psychotherapie die zich specifiek richt op de seksuele ervaring.
• Acceptance and Commitment Therapy (ACT) is een andere veelbelovende behandeling die de acceptatie van gedachten, gevoelens en emoties bevordert.Multidisciplinaire behandeling die medische en psychologische behandeling combineert, is effectiever gebleken dan monobehandeling. [16]

Verander je levensstijl om stress te verminderen en erectiestoornissen te voorkomen

Herzie uw levensstijl - u hebt zeker een aantal gebieden die u kunt verbeteren, zelfs zonder veel pijn of moeite:

• Regelmatige lichamelijke activiteit:

Kom van erectie problemen door stress worden veroorzaakt door uw lichaam en geest met lichaamsbeweging bezig te houden. Kies het soort activiteit dat u leuk vindt, stel de tijd en duur in volgens uw omstandigheden - en geniet gewoon van uw jogging, zwem-, fiets-, yoga-, kracht- of cardiotraining!

Wat de seksuele gezondheid van mannen betreft, is aangetoond dat bekkenbodemoefeningen bijzonder effectief zijn. [18]

• Een evenwichtig dieet:
  • Een dieet rijk aan fruit, groenten, volle granen en magere eiwitten draagt bij aan de algehele gezondheid en kan ontstekingen in het lichaam verminderen.
  • Vermijd overmatig gebruik van alcohol, nicotine en andere stimulerende middelen die zowel stress als erectiestoornissen kunnen verergeren. [19, 20]

• Zorg voor voldoende slaap:
  • Regelmatige slaaptijden en een rustige slaapomgeving kunnen helpen om stressniveaus te verlagen en de hormoonbalans te verbeteren, wat op zijn beurt de seksuele gezondheid bevordert.
  • Slaapgebrek kan het testosteronniveau aanzienlijk verlagen.  Experts raden volwassenen aan om te proberen tussen de 7 en 9 uur slaap per nacht te krijgen. [21, 22]

• Sociale steun:
  • Het leggen en onderhouden van sociale contacten kan emotionele steun bieden en stress helpen verminderen.
  • Mensen met erectiestoornissen vertonen vaak een hoge mate van gehechtheidsvermijding, d.w.z. ze sluiten hun seksuele gevoelens af om hun emotionele leed te verminderen. Dit schaadt hun intimiteit en relaties en kan hen er ook van weerhouden om professionele hulp te zoeken. [23] Een solide en ondersteunende relatie met de partner is daarom erg belangrijk om te kunnen omgaan met de situatie waarin een man geen stijve door stress voelt.

Conclusie

Stress beïnvloedt de seksuele functie van een man op vele manieren. Geen erectie door prestatiedrang of spanning, erectieproblemen bij nieuwe partner en geen erectie door zenuwen... al deze en vele andere uitdagingen vallen onder de noemer erectieproblemen door stress. De mogelijkheden om impotentie door stress aan te pakken zijn net zo gevarieerd als de oorzaken van het probleem. Welke methode u ook kiest in overleg met een gezondheidsprofessional, het belangrijkste doel is om de impact van stress op uw leven en gezondheid te verminderen.

Bronnen

[1] Cortisol and stress: What is the connection? Medical News Today. May 5, 2023. https://www.medicalnewstoday.com/articles/cortisol-and-stress 

[2] Rahardjo HE, Becker AJ, Märker V, Kuczyk MA, Ückert S. Is cortisol an endogenous mediator of erectile dysfunction in the adult male?. Transl Androl Urol. 2023;12(5):684-689. doi:10.21037/tau-22-566 

[3] Rajfer J. Relationship between testosterone and erectile dysfunction. Rev Urol. 2000;2(2):122-128. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1476110/ 

[4] Xu ZH, Pan D, Liu TY, et al. Effect of prolactin on penile erection: a cross-sectional study. Asian J Androl. 2019;21(6):587-591. doi:10.4103/aja.aja_22_19

[5] Dick B., Koller C., Herzog B., Greenberg J., Hellstrom W. J. (2020). The role of hormones in male sexual function. Current Sexual Health Reports, 12, 101–112. https://link.springer.com/article/10.1007/s11930-020-00271-7 

[6] Puzserova A, Slezak P, Balis P, Bernatova I. Long-term social stress induces nitric oxide-independent endothelial dysfunction in normotensive rats. Stress. 2013;16(3):331-339. doi:10.3109/10253890.2012.725116

[7] Giuliano F, Rampin O. Neural control of erection. Physiol Behav. 2004;83(2):189-201. doi:10.1016/j.physbeh.2004.08.014

[8] Allen, M. S., Wood, A. M., & Sheffield, D. (2023). The Psychology of Erectile Dysfunction. Current Directions in Psychological Science, 32(6), 487-493. https://doi.org/10.1177/09637214231192269 

[9] Satyjeet F, Naz S, Kumar V, et al. Psychological Stress as a Risk Factor for Cardiovascular Disease: A Case-Control Study. Cureus. 2020;12(10):e10757. Published 2020 Oct 1. doi:10.7759/cureus.10757

[10] Hussenoeder FS, Conrad I, Pabst A, et al. Different Areas of Chronic Stress and Their Associations with Depression. Int J Environ Res Public Health. 2022;19(14):8773. Published 2022 Jul 19. doi:10.3390/ijerph19148773 

[11] Liu Q, Zhang Y, Wang J, et al. Erectile Dysfunction and Depression: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Sex Med. 2018;15(8):1073-1082. doi:10.1016/j.jsxm.2018.05.016

[12] Toussaint L, Nguyen QA, Roettger C, et al. Effectiveness of Progressive Muscle Relaxation, Deep Breathing, and Guided Imagery in Promoting Psychological and Physiological States of Relaxation. Evid Based Complement Alternat Med. 2021;2021:5924040. Published 2021 Jul 2. doi:10.1155/2021/5924040 

[13] Jaderek I, Lew-Starowicz M. A Systematic Review on Mindfulness Meditation-Based Interventions for Sexual Dysfunctions. J Sex Med. 2019;16(10):1581-1596. doi:10.1016/j.jsxm.2019.07.019 

[14] Bhat S, Pandey MK, K U, Gokani N, Rao TSS. A Scoping Review: Is Yoga an Effective Intervention for Erectile Dysfunction and Premature Ejaculation?. Cureus. 2024;16(1):e53265. Published 2024 Jan 30. doi:10.7759/cureus.53265

[15] Kondo K, Noonan KM, Freeman M, Ayers C, Morasco BJ, Kansagara D. Efficacy of Biofeedback for Medical Conditions: an Evidence Map. J Gen Intern Med. 2019;34(12):2883-2893. doi:10.1007/s11606-019-05215-z 

[16] Dewitte M, Bettocchi C, Carvalho J, et al. A Psychosocial Approach to Erectile Dysfunction: Position Statements from the European Society of Sexual Medicine (ESSM). Sex Med. 2021;9(6):100434. doi:10.1016/j.esxm.2021.100434 

[17] Kalaitzidou I, Venetikou MS, Konstadinidis K, Artemiadis AK, Chrousos G, Darviri C. Stress management and erectile dysfunction: a pilot comparative study. Andrologia. 2014;46(6):698-702. doi:10.1111/and.12129

[18] Myers C, Smith M. Pelvic floor muscle training improves erectile dysfunction and premature ejaculation: a systematic review. Physiotherapy. 2019;105(2):235-243. doi:10.1016/j.physio.2019.01.002

[19] Sadowski A, Houck RC. Alcoholic Neuropathy. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; December 30, 2022. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499856/ 

[20] Mark S Allen, PhD, Rita C Tostes, PhD, Cigarette smoking and erectile dysfunction: an updated review with a focus on pathophysiology, e-cigarettes, and smoking cessation, Sexual Medicine Reviews, Volume 11, Issue 1, January 2023, Pages 61-73, https://doi.org/10.1093/sxmrev/qeac007 

[21] Leproult R, Van Cauter E. Effect of 1 week of sleep restriction on testosterone levels in young healthy men. JAMA. 2011;305(21):2173-2174. doi:10.1001/jama.2011.710

[22] Hirshkowitz M, Whiton K, Albert SM, et al. National Sleep Foundation's updated sleep duration recommendations: final report. Sleep Health. 2015;1(4):233-243. doi:10.1016/j.sleh.2015.10.004 

[23] Maestre-Lorén F, Castillo-Garayoa JA, López-I-Martín X, Sarquella-Geli J, Andrés A, Cifre I. Psychological Distress in Erectile Dysfunction: The Moderating Role of Attachment. Sex Med. 2021;9(5):100436. doi:10.1016/j.esxm.2021.100436 

[24] Ciaccio V, Di Giacomo D. Psychological Factors Related to Impotence as a Sexual Dysfunction in Young Men: A Literature Scan for Noteworthy Research Frameworks. Clin Pract. 2022;12(4):501-512. Published 2022 Jul 6. doi:10.3390/clinpract12040054