Erectieproblemen boven de 50: onvermijdelijk of niet?

Als u de vijftig passeert, verandert de seksuele functie voor veel mannen. Hoewel zulke veranderingen niet ongewoon zijn, worden ze zelden openlijk besproken. Daarom voelen veel mannen zich geïsoleerd en onzeker. Dit artikel is bedoeld om mannen te helpen leeftijdgerelateerde veranderingen in de seksuele functie beter te begrijpen. Op welke leeftijd is er geen erectie meer?

Wat zijn veelvoorkomende oorzaken van erectieproblemen boven de 50?

Problemen met erectie op gevorderde leeftijd zijn meestal het gevolg van een combinatie van psychologische, lichamelijke (cardiovasculaire) en hormonale factoren. Hier volgt een overzicht van de meest voorkomende oorzaken van leeftijdsgerelateerde erectile dysfunction (ED):

Vasculaire problemen (verminderde bloedstroom)

Het stijf worden en vernauwen van slagaders zijn veel voorkomende gevolgen van het ouder worden. Deze aandoening staat bekend als atherosclerose en treft zowel mannen als vrouwen. Het beperkt de bloedstroom door het hele lichaam, inclusief naar de penis [1]. Vasculaire problemen zijn de belangrijkste oorzaak van impotentie op oudere leeftijd, omdat een goede doorbloeding cruciaal is voor het krijgen en behouden van een erectie. Daarbij kan erectiestoornissen vaak een vroeg waarschuwingssignaal zijn voor bredere cardiovasculaire problemen.

Laag testosterongehalte (hormonale veranderingen)

Met de leeftijd komen problemen met erecties vaker voor, voornamelijk door de natuurlijke daling van het testosteronniveau. Deze daling begint meestal na het 30e levensjaar, maar wordt duidelijker na het 50e levensjaar. Laag testosteron (hypogonadisme) verlaagt het libido, vermindert de erectiele respons en beïnvloedt zelfs het humeur en het energieniveau [2]. Al deze factoren maken seksuele prestaties moeilijker en minder bevredigend.

Chronische aandoeningen

Chronische aandoeningen zoals diabetes type 2, hoge bloeddruk, hartaandoeningen en het metabool syndroom komen vaker voor met de leeftijd en hebben een negatieve invloed op seks op latere leeftijd. Deze ziekten beschadigen de bloedvaten en zenuwen. Beide zijn essentieel voor een normale erectiele functie. Ongecontroleerde diabetes draagt bijvoorbeeld in belangrijke mate bij aan ernstige erectiestoornissen [3].

Medicijnen

Het gebruik van medicijnen voor chronische gezondheidsproblemen komt steeds vaker voor na uw 50e. Sommige hiervan, zoals bloeddrukverlagende bètablokkers, antidepressiva (SSRI's) en prostaatmedicijnen (zoals finasteride), kunnen de seksuele opwinding en erectie op oudere leeftijd verstoren door het libido, de zenuwsignalering of de bloeddrukregeling te beïnvloeden [4, 11]. Dergelijke bijwerkingen kunnen echter variëren, afhankelijk van het medicijn en de dosering.

Zenuwbeschadiging

Zenuwbeschadiging door aandoeningen zoals diabetes, multiple sclerose of operaties, zoals prostatectomie, kan de verbinding tussen de hersenen en het lichaam verstoren die nodig is voor seksuele opwinding en respons [5]. In sommige gevallen is de zenuwbeschadiging blijvend. Daarom kunnen zenuwsparende procedures soms erectie problemen oplossen en het risico minimaliseren.

Psychologische en emotionele factoren

Impotentie op oudere leeftijd is niet alleen beperkt tot lichamelijke verouderingsfactoren, want ook het emotionele welzijn speelt een rol [6]. Stress door werk of levensveranderingen, bezorgdheid over ouder worden, laag zelfbeeld, depressie, midlifecrisis - al deze factoren kunnen bijdragen aan erectieproblemen en een lagg libido bij mannen boven de 50 jaar. Bij degenen die nog steeds 's nachts of 's ochtends vroeg erecties krijgen, kan het probleem meer psychisch dan lichamelijk zijn.

Levensstijl en gewoonten

• Roken beschadigt de bloedvaten en versnelt vasculaire veroudering [7]. 
• Overmatig alcoholgebruik kan de werking van het zenuwstelsel en de hormoonspiegels aantasten [8]. 
• Een zittende levensstijl of slechte voeding kunnen ook bijdragen aan obesitas en insulineresistentie (beide gelinkt aan erectiestoornissen) [9]. 

Gelukkig zijn al deze factoren aanpasbaar.

Erectieproblemen bij mannen boven de 60

Er wordt vaak gedacht dat mannen na hun 60e de leeftijd van impotentie ingaan. Gedeeltelijk is dit terecht, omdat de kans op erectiestoornissen aanzienlijk toeneemt. In tegenstelling tot af en toe problemen met de erectie (normaal op elke leeftijd), duiden aanhoudende of verergerende problemen vaak op diepere gezondheidsproblemen in plaats van op gewoon “ouder worden”. Dit is waarom:

Verhoogde kans op erectiestoornissen met het leeftijd worden

De meeste mannen beginnen rond hun 60e meer veranderingen in hun seksuele prestaties te merken. Uit onderzoek blijkt dat bijna de helft van de mannen boven de 60 last heeft van erectieproblemen [10]. Gedeeltelijk komt dit door het natuurlijke verouderingsproces, waarbij testosteron, de elasticiteit van de bloedvaten en de gevoeligheid van de zenuwen geleidelijk afnemen. Daar komt nog bij dat een erectie op oudere leeftijd minder stevig of lang aanhoudt, en dat seksuele opwinding langer duurt dan in de decennia daarvoor.

Met elk decennium dat erbij komt, worden de factoren achter leeftijd-gerelateerde erectie problemen, zoals medicijngebruik, chronische aandoeningen en een slechte bloedsomloop, erger.

Hoe herkent u wanneer het meer is dan alleen ouder worden?

Het is niet altijd alleen het ouder worden. Heel vaak is het meer. Aanhoudende of plotselinge erectieproblemen mogen nooit worden afgedaan als onvermijdelijk. Hier zijn enkele tekenen dat erectieproblemen bij mannen boven de 60 meer kan zijn dan alleen het gevolg van het ouder worden:

• Moeite om een erectie te krijgen, zelfs tijdens masturbatie of 's ochtends vroeg.
• Verlies van seksueel verlangen gevolgd door erectiestoornissen.
• Erectiestoornissen die samengaan met vermoeidheid, gewichtstoename of stemmingswisselingen (mogelijke tekenen van een laag testosterongehalte).
• Snel optreden van symptomen na het starten van nieuwe medicatie of na een gezondheidsgebeurtenis, zoals een operatie, hartaanval of beroerte. 
• Ook kunnen erectieproblemen in combinatie met pijn in de benen tijdens het lopen wijzen op perifere slagaderziekte [12].

Het is belangrijk om deze tekenen te herkennen omdat ED vaak overlapt met behandelbare gezondheidsaandoeningen. 

Erectieproblemen bij mannen boven de 70

Tot welke leeftijd blijft een erectie mogelijk? - Eigenlijk tot elke leeftijd. Het is individueel. Na het 70e levensjaar komen veranderingen in de seksuele functie vaak voor. De meeste mannen verwachten ze, maar dat betekent niet dat seks of erecties voorbij zijn.

Op deze leeftijd hangt de kwaliteit van de seksuele functie af van iemands gezondheid, medicatie, relatiedynamiek en levensstijl. Als we echter een algemene gids willen samenstellen voor wat als “normaal” beschouwd kan worden na 70 jaar, dan zou die er als volgt uitzien:

• Langzamere seksuele respons: Seksuele opwinding en erectie op oudere leeftijd duren langer [13] en vereisen meer directe en langdurige stimulatie. Spontane of ochtend erecties kunnen minder frequent worden.
• Minder stevige erecties: Veel mannen merken dat hun erectie niet meer zo stevig is of niet meer zo gemakkelijk te behouden is als vroeger [14]. Dit komt vaak door een verminderde doorbloeding, een lager testosterongehalte of leeftijdsgerelateerde veranderingen in de weefselelasticiteit.
• Langere refractaire perioden: De tijd die nodig is tussen erecties (de refractaire periode) neemt toe met de leeftijd [15]. Na een orgasme kan het uren of zelfs dagen duren voordat er weer een erectie mogelijk is. Dit is volkomen normaal en varieert sterk.
• Veranderingen in het orgasme: Orgasmes kunnen minder intens aanvoelen, en de ejaculatie kan in volume afnemen of zelfs afwezig zijn [16]. Dit komt deels door een lager testosterongehalte en veranderingen in de prostaat en zaadblaasjes.
• Voortgezette (aangepaste) interesse: Veel mannen hebben nog steeds een sterke interesse in intimiteit en seksuele activiteit. Wat verandert is de manier waarop seks wordt uitgedrukt. De geleidelijke verschuiving naar emotionele verbinding, aanraking en communicatie is niet ongewoon.

Leeftijd en impotentie: Wat is normaal?

Om uit te leggen: 

• Langzamere opwinding
• Minder frequente of minder stevige erecties
• Langere hersteltijden tussen seksuele activiteiten

Dit zijn allemaal veel voorkomende veranderingen, vooral na het 60e of 70e levensjaar. Ze worden vaak in verband gebracht met de natuurlijke afname van testosteron, verminderde doorbloeding en verschuivingen in de gevoeligheid van de zenuwen.

Volledige impotentie of een plotseling verlies van de erectiele functie is echter geen normaal onderdeel van het ouder worden [17]. Er is een sterk verband met onderliggende medische aandoeningen, zoals: 

• Hartaandoeningen 
• Hoge bloeddruk
• Diabetes
• Hormonale onbalans

Wat gebeurt er met het libido van een man van 50 jaar en ouder?

Naast organische erectieproblemen ervaren mannen boven de 50 vaak een natuurlijke afname in seksueel verlangen en libido. Het is een proces dat waarschijnlijk al eerder begon, maar na de 50 wordt het duidelijker [18]. 

Verschillende factoren samen, zoals hormonale verschuivingen, gezondheidsstatus, levensstijl en psychologische veranderingen, beïnvloeden deze afname van het libido. De testosteronspiegel daalt van nature met de leeftijd, meestal met ongeveer 1% per jaar na de 30 jaar. Het fenomeen van een geleidelijke leeftijdsgerelateerde afname van testosteron bij mannen wordt soms andropauze genoemd, maar clinici noemen het eerder hypogonadisme in een laat stadium. Deze hormonale verschuiving kan bij sommige mannen leiden tot een verminderde interesse in seks, hoewel niet iedereen er in dezelfde mate last van heeft. Andere factoren, zoals chronische ziekte, stress, relatieproblemen en bepaalde medicijnen, kunnen ook een rol spelen. 

Ondanks deze veranderingen behouden veel mannen tot ver in hun latere jaren een sterk libido. Dit zijn meestal lichamelijk actieve en geestelijk betrokken mensen met een goede algehele gezondheid. Dit toont aan dat hoewel de afname van het libido onvermijdelijk is, het vaak beheersbaar is met veranderingen in levensstijl of medische ondersteuning.

Hoe seks op latere leeftijd beheren en verbeteren?

Het beheren van erectieproblemen boven de 50 vereist vaak een combinatie van veranderingen in levensstijl, medische evaluatie en soms gerichte behandelingen [19]. 

1. Onderliggende gezondheidsproblemen aanpakken - cruciaal en het meest effectief: dit omvat diabetes, hoge bloeddruk, hartaandoeningen, of elke aandoening die de bloedstroom en zenuwfunctie kan belemmeren. 
2. Gezonde gewoonten aannemen: Stoppen met roken, minder alcohol drinken, regelmatig bewegen en een gezond gewicht behouden ondersteunen de vasculaire gezondheid en de hormonale balans. Bekkenbodemoefeningen voor mannen moeten in de routine worden opgenomen. 
3. Beheers psychologische factoren zoals stress, angst of relatieproblemen, omdat deze erectieproblemen bij 50-plussers kunnen verergeren. Begeleiding of sekstherapie kan dus nuttig zijn [20]. 
4. Medicijnen zoals fosfodiësterase-5-remmers (Viagra, Cialis & Co.) werken voor de meeste mannen [21]. Steeds meer online apotheken bieden deze klinisch bewezen middelen op recept aan. 
5. Andere medische erectiemiddelen: In gevallen waarin medicatie niet effectief of geschikt is, kunnen andere opties zoals vacuüm erectieapparaten, penisinjecties, of implantaten worden overwogen [22].
6. OTC-producten: Wees voorzichtig met “erectiepillen” zonder recept, omdat deze niet bekendgemaakte of ongereguleerde ingrediënten kunnen bevatten, een wisselwerking kunnen hebben met andere medicijnen, of ernstige gezondheidsrisico's kunnen inhouden-vooral voor personen met hartaandoeningen of hoge bloeddruk.

De kern van de zaak

Erectiestoornissen op oudere leeftijd komen vaak voor, maar het is geen onvermijdelijk gevolg van het ouder worden. Met de juiste combinatie van aanpassingen in uw leefstijl, medicijnen en emotionele steun kunt u de meeste soorten erectieproblemen boven de 50 succesvol aanpakken. Het is echter belangrijk om het verschil te begrijpen tussen normale veroudering en tekenen van een onderliggende aandoening. Op die manier kunnen we tijdig actie ondernemen om de seksuele gezondheid en het algehele welzijn te verbeteren.

Meer lezen:

• Erectieproblemen bij jongvolwassenen - waarom en wat te doen?
• Langer volhouden in bed - is het een kwestie van tijd?
• Manieren om testosteron verhogen
• Alcohol en erectieproblemen: wat is het verband?

Bronnen:

[1] Karabakan, M., Bozkurt, A., Saylam, B., Kucuksu, Z., Hirik, E., & Kagan Aktas, B. (2020). A new proof for the relationship between erectile dysfunction and atherosclerosis: fragmented QRS?. International journal of impotence research, 32(3), 302–307. https://doi.org/10.1038/s41443-019-0166-3

[2] Corona, G., & Maggi, M. (2022). The role of testosterone in male sexual function. Reviews in endocrine & metabolic disorders, 23(6), 1159–1172. https://doi.org/10.1007/s11154-022-09748-3

[3] Corona, D. G., Vena, W., Pizzocaro, A., Rastrelli, G., Sparano, C., Sforza, A., Vignozzi, L., & Maggi, M. (2023). Metabolic syndrome and erectile dysfunction: a systematic review and meta-analysis study. Journal of endocrinological investigation, 46(11), 2195–2211. https://doi.org/10.1007/s40618-023-02136-x

[4] Kaplan-Marans, E., Sandozi, A., Martinez, M., Lee, J., Schulman, A., & Khurgin, J. (2022). Medications Most Commonly Associated With Erectile Dysfunction: Evaluation of the Food and Drug Administration National Pharmacovigilance Database. Sexual medicine, 10(5), 100543. https://doi.org/10.1016/j.esxm.2022.100543

[5] Krzastek, S. C., Bopp, J., Smith, R. P., & Kovac, J. R. (2019). Recent advances in the understanding and management of erectile dysfunction. F1000Research, 8, F1000 Faculty Rev-102. https://doi.org/10.12688/f1000research.16576.1 

[6] Yang, Y., Song, Y., Lu, Y., Xu, Y., Liu, L., & Liu, X. (2019). Associations between erectile dysfunction and psychological disorders (depression and anxiety): A cross-sectional study in a Chinese population. Andrologia, 51(10), e13395. https://doi.org/10.1111/and.13395

[7] Allen, M. S., & Tostes, R. C. (2023). Cigarette smoking and erectile dysfunction: An updated review with a focus on pathophysiology, e-cigarettes, and smoking cessation. Sexual Medicine Reviews, 11(1), 61–73. https://doi.org/10.1093/sxmrev/qeac007

[8]  Li, S., Song, J. M., Zhang, K., & Zhang, C. L. (2021). A Meta-Analysis of Erectile Dysfunction and Alcohol Consumption. Urologia internationalis, 105(11-12), 969–985. https://doi.org/10.1159/000508171

[9] Huangfu, Z., Gan, X., Yang, Y., Pang, Q., Zhu, B., Zhang, X., & Wang, L. (2024). A Mendelian randomization study on causal effects of leisure sedentary behavior on the risk of erectile dysfunction. Andrology, 12(8), 1841–1850. https://doi.org/10.1111/andr.13611

[10] Saramies, J., Koiranen, M., Auvinen, J., Uusitalo, H., Hussi, E., Becker, S., Keinänen-Kiukaanniemi, S., Tuomilehto, J., & Suija, K. (2022). A Natural History of Erectile Dysfunction in Elderly Men: A Population-Based, Twelve-Year Prospective Study. Journal of clinical medicine, 11(8), 2146. https://doi.org/10.3390/jcm11082146

[11] Calogero, A. E., Burgio, G., Condorelli, R. A., Cannarella, R., & La Vignera, S. (2018). Treatment of lower urinary tract symptoms/benign prostatic hyperplasia and erectile dysfunction. The aging male : the official journal of the International Society for the Study of the Aging Male, 21(4), 272–280. https://doi.org/10.1080/13685538.2018.1432586

[12] Hicks, C. W., Wang, D., Windham, B. G., & Selvin, E. (2021). Association of Peripheral Neuropathy with Erectile Dysfunction in US Men. The American journal of medicine, 134(2), 282–284. https://doi.org/10.1016/j.amjmed.2020.07.015

[13] Baikie, E. (2024). Sexuality and the elderly. In I. Hanley & J. Hodge (Eds.), Psychological approaches to the care of the elderly (pp. 237–254). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781032690995-10

[14] Geerkens, M. J. M., Al-Itejawi, H. H. M., Nieuwenhuijzen, J. A., Meuleman, E. J. M., Lissenberg-Witte, B. I., van Moorselaar, R. J. A., & Vis, A. N. (2020). Sexual Dysfunction and Bother Due to Erectile Dysfunction in the Healthy Elderly Male Population: Prevalence from a Systematic Review. European urology focus, 6(4), 776–790. https://doi.org/10.1016/j.euf.2019.03.004

[15] Bhat, G. S., & Shastry, A. (2019). Association Between Post-Ejaculatory Refractory Time (PERT) and Premature Ejaculation (PE). The journal of sexual medicine, 16(9), 1364–1370. https://doi.org/10.1016/j.jsxm.2019.06.016

[16] Vega-Trejo, R., Fox, R. J., Iglesias-Carrasco, M., Head, M. L., & Jennions, M. D. (2019). The effects of male age, sperm age and mating history on ejaculate senescence. Functional Ecology, 33(7), 1267–1279. https://doi.org/10.1111/1365-2435.13305

[17] Lotti, F., & Maggi, M. (2018). Sexual dysfunction and male infertility. Nature reviews. Urology, 15(5), 287–307. https://doi.org/10.1038/nrurol.2018.20 

[18] Kaufman, J. M., Lapauw, B., Mahmoud, A., T'Sjoen, G., & Huhtaniemi, I. T. (2019). Aging and the Male Reproductive System. Endocrine reviews, 40(4), 906–972. https://doi.org/10.1210/er.2018-00178

[19] Paulsen, L. H., Sørensen Bakke, L., Jarbøl, D. E., Balasubramaniam, K., & Hansen, D. G. (2020). Associations between lifestyle, erectile dysfunction and healthcare seeking: a population-based study. Scandinavian journal of primary health care, 38(2), 176–183. https://doi.org/10.1080/02813432.2020.1753347

[20] Khan, S., Amjad, A., & Rowland, D. (2019). Potential for Long-Term Benefit of Cognitive Behavioral Therapy as an Adjunct Treatment for Men with Erectile Dysfunction. The journal of sexual medicine, 16(2), 300–306. https://doi.org/10.1016/j.jsxm.2018.12.014

[21] Stridh, A., Pontén, M., Arver, S., Kirsch, I., Abé, C., & Jensen, K. B. (2020). Placebo Responses Among Men With Erectile Dysfunction Enrolled in Phosphodiesterase 5 Inhibitor Trials: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA network open, 3(3), e201423. https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2020.1423

[22] Wang, R., Martins, F. E., Ralph, D., Hatzichristodoulou, G., Osmonov, D., Parker, J., Park, S. H. S., Moncada, I., Bettocchi, C., Munarriz, R., & Köhler, T. (2025). Vacuum erectile devices for erectile dysfunction: recommendations from the 5th international consultation on sexual medicine. Sexual medicine reviews, 13(2), 172–183. https://doi.org/10.1093/sxmrev/qeaf002